Joanna Janusz:
„Varianti dell’espressionismo nella narrativa italiana postmoderna 1980-2000”, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018.
L’espressionismo è arte di movimento che si adatta alla mutevolezza e fluidità della contemporaneità. Anche oggi, come in tutti i tempi, questa formula estetica serve alle manifestazioni dell’io in un corpo formale rinnovato, in una forma saliente che trasgredisce i confini della medietà a tutti i livelli, linguistico, diegetico e figurale, per continuare ad essere una rivoluzione permanente.Dalle analisi svolte risulta che l’espressionismo come costante stilistica si configura nella sua variante postmoderna come modalità di espressione di un io parlante fortemente marcato e come un momento di contatto dialogante con il pubblico. In virtù di questa sua valenza dialogica e comunicativa, la letteratura di stampo espressionista manipola le strutture narrative, mescola i generi e le tipologie testuali, scava nelle risorse linguistiche non limitate unicamente ai mezzi verbali di espressione. Tutto ciò contribuisce a rinnovare quello che dell’espressionismo è più indelebile: il suo essere una letteratura irriverente ed iconoclasta, che va al contrario rispetto alle abitudini e alle aspettative, combattendo le tradizioni e le opinioni comuni. La letteratura espressionistica del postmoderno sconvolge, sorprende, sconcerta, stupisce e suscita meraviglia.
Świat współczesnej kultury przeciwstawia różnice i wielość dawnemu pragnieniu ujednolicania, eliminuje ciągłość na rzecz przypadkowości, różnorodność i odmienność stawia wyżej niż tożsamość i podobieństwo, odrzuca porządek i bezpieczeństwo teoretycznych sformułowań. Próba potwierdzenia, że trwa niezmiennie również dziś jakiś prąd estetyczno-literacki, który dla niektórych jest niczym innym niż historycznym zjawiskiem z przeszłości, może się wydać pustym i beznadziejnie nierealnym zabiegiem retorycznym. Punktem wyjścia prezentowanej monografii jest jednak założenie, że teksty artystyczne powstające i funkcjonujące w specyficznym środowisku kulturalnym i w określonej tradycji powinna łączyć jakaś cecha wspólna. I to właśnie tej cesze wspólnej, definiowanej jako ekspresjonizm, poświęcona jest książka. Tradycja ekspresjonizmu, przynależąc do historii literatury, generuje w postmodernistycznych tekstach literackich efekty nowe i nieprzewidywalne, stając się tym samym emblematycznym przykładem postmodernistycznej techniki twórczej. Jest to kod komunikacyjny otwarty na wszelkie nowości tematyczne i stylistyczne. Z tego niezwykłego połączenia klasyki z eksperymentem powstaje, w literaturze naznaczonej ekspresjonizmem, nowa jakość, nowa wartość estetyczna, znakomicie oddająca wieloznaczność i wewnętrzne sprzeczności współczesnej literatury. Pisarze ekspresjoniści epoki postmodernizmu wobec kryzysu funkcji języka, a funkcji języka literackiego w szczególności, proponują nawiązanie nowej relacji z rzeczywistością, która od zawsze była przecież i pozostaje nadal podstawową inspiracją i materią literatury. Ta nowa relacja traktuje rzeczywistość jako dynamiczny proces lub raczej jako wielość jednoczesnych procesów, które tylko literatura ekspresjonizmu jest w stanie ująć w słowa. Pisarz jest zatem rejestratorem dynamicznych procesów, również wewnętrznych, najbardziej intymnych, niezwykłych, irracjonalnych halucynacji, rejestratorem, który stara się uchwycić fragment lub jedną z wersji tego, co jest cechą najbardziej wyraźną naszych czasów – nieprzewidywalnej zmienności.